Na čelu Beograda se promenilo 68 gradonačelnika: Koji su upravitelji varoši najviše učinili za građane

Kroz istoriju, formalno nisu svi nosili titulu gradonačelnika. Tokom 19. i 20. veka, čelni ljudi Beograda bili su - upravitelji varoši u kneževskoj i kraljevskoj Srbiji, a tokom socijalizma nosili su funkciju predsednici opštine i predsednici Skupštine grada. 

Neki beogradski gradonačelnici su uspeli da uđu u istoriju i da se o njima danas priča, a najveći broj njih danas je tek ime na papiru. Razlozi za neuspeh su brojni - ratovi, siromaštvo, sankcije, unutrašnje političko previranje. A pojedini, na toj funkciji, jednostavno se nisu snašli. Prosečno, mandat gradonačelnika je trajao oko 2,5 godine. 

Upravitelji varoši

Zvanično, Beograd 25. aprila 1841. godine postaje prestonica Kneževine Srbije za vreme prve vladavine Mihaila Obrenovića. Dve godine pre preseljena prestonice iz Kragujevca u Beograd, 1839. formirana je Beogradska opština kao civilna grana administracije i nosilac samouprave. 

Prva dva gradonačelnika bili su sinovi poznatih ustanika. Vojvoda gročanske nahije Ilija Čarapić na čelu prestonice se zadržao manje od godinu dana. Za vreme njegovog mandata Beograd je započeo besplatnu dodelu terazijskih placeva za izgradnju kuća. Novom vlasniku je bilo omogućeno da sam bira veličinu placa uz još niz pogodnosti, ali je interesovanje građana bez obzira na to bilo zanemarljivo, jer su Terazije, u to vreme, bile zelene livadske površine izvan zidina grada.

Čarapića je zamenio Miloš Bogićević, takođe sin ustanika - Antonija Bogićevića, ali je njegov mandat trajao još kraće, svega četiri meseca. Njega je nasledio Mladen Žujović, u istoriji poznat i kao otac čuvenog srpskog geologa, osnivača geološke nauke i predsednika Srpske kraljevske akademije, Jovana Žujovića. 

Do 1879. kada je na to mesto došao Živko Karabiberović, na poziciji gradonačelnika se promenilo čak deset ličnosti. Karabiberović se u istoriju upisao i kao prvi beogradski gradonačelnik koji je grad vodio tri puta, u tri različita mandata: 1879-1882, 1982-1884. i 1887-1889. Tadašnja štampa ga je optuživala za brojne afere. Međutim, on je ostao zaslužan za izradu planova nivelacije, vodosnabdevanja, projekta kanalizacije i saobraćaja. Tokom njegovog mandata počela je gradnja pruge od Beograda ka Nišu, pa je tada izgrađen i prvi Železnički most na Savi, kao i bivša Glavna železnička stanica na Savskom trgu.

Pored Karabiberovića, Beograd je tri puta vodio i Milovan Marinković (1891-1892, 1893-1894. i 1901-1902).

Pašić menjao imena ulica

Nikola Pašić je dva puta bio na čelu Beograda. Prvi mandat mu je trajao godinu i jedan mesec, a drugi još kraće – tačno četrdeset dana. 

U arhivima nema puno podataka o njegovoj vladavini na čelu prestonice.

Pašićev mandat na poziciji gradonačelnika obeležila je promena imena ulica, pa je u njegovo vreme od 263 ulice trećina vratila stare nazive, a 17 bezimenih dobilo imena po istorijskim ličnostima i geografskim imenima.

Vlada Ilić i Branko Pešić najuspešniji 

Tridesete godine prošlog veka bile su uspešne za razvoj Beograda.

Industrijalac Vlada Ilić, deo svoje imovine je donirao glavnom gradu.  Tokom njegovog mandata prestonica izgrađen je Zoološki vrt i palata "Albanija". Izgrađeno je Sajmište, Glavna pošta, Tašmajdanski i Karađorđev park, Igumanova palata, stari VMA, Gradska poliklinika, Poliklinika za kožne i venerične bolesti, Dom dečije zaštite u Zvečanskoj, Univerzitetska bolnicu u Tiršovoj, Spomenik neznanom junaku na Avali, Vukov spomenik...

Stariji građani se sa setom sećaju Branka Pešića. Ovaj Zemunac bio je na čelu beograda od 1964. do 1974. godine. Za vreme njegove vladavine u Beogradu je na njegovu inicijativu podignut most Gazela. Izgrađena je Beograđanka, zapadna i istočna kapija Beograda. Završena je izgradnja blokova 45 i 70, Autokomande, Mostarske petlje i Terazijskog tunela. Beograd je dobio Hotel Jugoslaviju, Muzej savremene umetnosti, a za njegovog mandata asfaltirano je najviše kilometara ulica.

Predsednici Skupštine grada i gradonačelnici

Posle Pešića, na čelu prestonice se promenilo 17 gradonačelnika. Živorad Kovačević je završio Centar Sava, po čemu i ostaje zapamćen.

Na čelu grada posle su se menjali Bogdan Bogdanović, Aleksandar Bakočevič i Milorad Unković. Unković je Knez Mihailovu pretvorio u pešačku zonu. 

Slobodanka Gruden je prva žena koja je bila na čelu grada. Njen mandat je trajao od 1992. do 1994. godine. Ona je na vlast došla u trenutku kada su Srbiji uvedene sankcije i kada je zemlju drmala hiperinflacija. Za njenog mandata započeta je izgradnja prve savremene podzemna železničke stanice Vukov spomenik, sa idejom da bude deo beogradskog metroa. 

Posle nje na čelo grada je došao Nebojša Čović i tu ostao tri godine. Zamenio ga je Zoran Đinđić, ali samo na nekoliko meseci. Zbog raspada koalicije Zajedno, predsednik Skupštine grada postaje Milan Božić. 

Zatim grad vodi Vojislav Mihajlović, unuk Draže Mihajlovića, pa Milan St. Protić, praunuk političara Stojana Protića. Radmila Hrustanović je druga dama koja je bila na čelu prestonice od 2001. do 2004.godine. 

Bogdanović prvi koji je službeno nosio zvanje gradonačelnika

Na čelo grada 2004. dolazi Nenad Bogdanović, prvi koji je službeno nosio zvanje gradonačelnika. On je i prvi koji je izabran na direktnim izborima od strane građana. Njega u VD mandatu menja Zoran Alimpić. 

"Na funkciju vršioca dužnosti gradonačelnika Beograda dospeo sam sticajem nesrećnih okolnosti. Prvi, i za sada još uvek poslednji gradonačelnik Beograda izabran direktno od građana Nenad Bogdanović, razboleo se i preminuo tokom treće godine svog mandata. Po tadašnjem zakonu bilo je predviđeno da ga menja predsednik Skupštine grada do izbora novog gradonačelnika. Izborom na mesto predsednika Skupštine postao sam i VD gradonačelnika. Danas to ne bi bilo moguće jer novi zakoni paze da ne dođe do akumulacije funkcija izvršne i zakonodavne vlasti", za Insajder priča Zoran Alimpić.

Na čelu grada bio je nešto manje od deset meseci. Prema njegovim rečima, to je bio radno i misaono najintenzivniji i najnaporniji period u njegovom životu.

"Voditi Beograd je velika čast i ponos, ali i obaveza i teret. Politička situacija u gradu i zemlji bila je veoma složena. Većina gradonačelnika Beograda nije ostala čitav mandat. Kao jedan od najaktivnijih i najuspešnijih gradonačelnika, Nenad Bogdanović je ostavio za sobom mnoge isplanirane i započete projekte i zadatke. Na takvom mestu, dočekaju vas i problemi, ali i lepe stvari. Pregrmeo sam štrajkove taksista i radnika komunalnih preduzeća, čak i vaspitačica u obdaništima, kao i velike i nasilne demonstracije tokom kojih su zapaljene američka i hrvatska ambasada", navodi Alimpić. 

Sagovornik Insajdera dodaje da su njegovo vreme bili aktuelni projekti izgradnje obilaznice, interceptora, socijalnih stanova, obnova Avalskog tornja, a Beograd je tada bio i domaćin takmičenja za pesmu Evrovizije. 

Izbori 2. juna 

Posle Alimpića, na čelu grada se promenilo još pet gradonačelnika – Branisalav Belić, Dragan Đilas, Siniša Mali, Zoran Radojičić i Aleksandar Šapić. 

Prethodnih 15 godina godina Beograd je dobio dva velika mosta (Most na Adi i Pupinov most), završena je fabrika vode "Makiš 2", deo obilaznice, premeštena je železnička stanica, a pod senkom afera počela je izgradnja Beograda na vodi. 

Trg republike ostao je bez zelenila, a Trg Nikole Pašića bez svoje prepoznatljive fontane. 

Oronule fasade u centru su posle mnogo godina počele da se obnavljaju, ali su i brojne zgrade od istorijskog značaja porušene. Zidaju se nove, koje se baš i ne uklapaju u arhiteketonsku celinu starog Beograda. 

Građani Beograda biraće vlast u prestonici 2. juna.  

Izvor: Insajder